OʻZBEKISTONDA ISSIQLIK NASOSLARI VA QAYTA TIKLANADIGAN ENERGIYA MANBALARIGA ASOSLANGAN KOMBINATSIYALASHGAN ISSIQLIK VA SOVUTISH TIZIMLARI: NORMATIV BAZANING TAHLILI, NAMUNAVIY HISOB-KITOB VA YANGI METODIKAGA EHTIYOJ OʻZBEKISTONDA ISSIQLIK NASOSLARI VA QAYTA TIKLANADIGAN ENERGIYA MANBALARIGA ASOSLANGAN KOMBINATSIYALASHGAN ISSIQLIK VA SOVUTISH TIZIMLARI: NORMATIV BAZANING TAHLILI, NAMUNAVIY HISOB-KITOB VA YANGI METODIKAGA EHTIYOJ

TO'LIQ MATN:

Referat

Maqola O‘zbekiston sharoitida issiqlik nasoslari va qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan (QTEM) foydalangan holda birlashtirilgan isitish va sovitish tizimlarini hisoblash yondashuvlarini tahlil qilish va namoyish etishga bag‘ishlangan. Hisoblash natijalari taqdim etilgan bo‘lib, hududiy xususiyatlarni inobatga oluvchi yangi metodikani ishlab chiqish zarurati asoslab berilgan. Binolarning energosamaradorligini oshirish va qayta tiklanuvchi energiya manbalarini joriy etish O‘zbekistonning qurilish siyosatida ustuvor yo‘nalishlardan biridir. Shunga qaramay, ayni paytda birlashtirilgan isitish va sovitish tizimlarini, ayniqsa turar-joy va passiv uylar uchun, hisoblash bo‘yicha yagona normativ yondashuv mavjud emas. Bu holat ushbu tizimlarni keng joriy etishda to‘siq bo‘lmoqda.


Mavjud normativ-huquqiy hujjatlar (GOST, SP, KMK) tahlil qilinib, ularning parchalangan va yetarlicha kompleks bo‘lmaganligi aniqlangan. Shuningdek, xalqaro va milliy hisoblash metodikalari tahlil qilinib, ularning O‘zbekiston sharoitida qo‘llash imkoniyatlari baholandi. Misol sifatida Toshkent shahrida joylashgan 100 m²li turar joy uchun tizim hisoboti keltirilgan.


Olib borilgan tahlillar natijasida mavjud yondashuvlarning jiddiy cheklovlari aniqlandi. Keltirilgan hisoblash misoli taklif etilgan yechimlarning amaliy qo‘llanishini va ularning mintaqaviy iqlim sharoitlarini inobatga olgan holda samarali ekanini ko‘rsatadi.


Tadqiqot natijalari O‘zbekistonning me’moriy va iqlimiy sharoitlariga moslashtirilgan, energosamarador muhandislik tizimlarini hisoblash bo‘yicha yagona metodikani ishlab chiqish zaruratini asoslaydi. Bu esa normativ bazani takomillashtirish va qurilishda zamonaviy energiya tejovchi texnologiyalarni joriy etish uchun mustahkam asos yaratadi.

Mualliflar haqida

Adabiyotlar ro'yxati

https://ukesr.supergenstorage.org/chapters/uk-energy-system?utm_source

https://www.iea.org/energy-system/buildings

Martinez, S., Michaux, G., Salagnac, P., & Bouvier, J.-L. (2017).Micro-combined heat and power systems (micro-CHP) based on renewable energy sources. Energy Conversion and Management, 154, 262–285. doi:10.1016/j.enconman.2017.10.035

Lin, H., Clavreul, J., Jeandaux, C., Crawley, J., & Butnar, I. (2021). Environmental life cycle assessment of heating systems in the UK: Comparative assessment of hybrid heat pumps vs. condensing gas boilers. Energy and Buildings, 240, 110865. doi:10.1016/j.enbuild.2021.110865.

Mohammad Saffari, David Keogh, Mattia De Rosa, Donal P. Finn, Technical and economic assessment of a hybrid heat pump system as an energy retrofit measure in a residential building, Energy and Buildings, Volume 295, 2023, 113256, ISSN 0378-7788, https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2023.113256

Blarke, M. B. (2012). Towards an intermittency-friendly energy system: Comparing electric boilers and heat pumps in distributed cogeneration. Applied Energy, 91(1), 349–365. doi:10.1016/j.apenergy.2011.09.038

Kien Quoc Vo, & Thi Phuong Tuyen Nguyen. (2024). Evaluation of Energy Saving and Environmental Protection Effect of Heat Pump for Heating Make-up water for Industrial Boilers. Journal of Technical Education Science, 19(06), 56–65. https://doi.org/10.54644/jte.2024.1705

Bart Aspeslagh, Stefanie Debaets. (2013) Hybrid heat pumps - saving energy and reducing carbon emissions. The REHVA European HVAC Journal. Federation of European Heating, Ventilation and Air Conditioning Associations. Volume: 50 Issue: 2 March 2013, 20-25. https://www.rehva.eu/rehva-journal/chapter/hybrid-heat-pumps-saving-energy-and-reducing-carbon-emissions?utm_source

Vega, J., & Cuevas, C. (2019).Parallel vs series configurations in combined solar and heat pump systems: a control system analysis. Applied Thermal Engineering, 114650. doi:10.1016/j.applthermaleng.2019.11

Minwoo Lee, Dongchan Lee, Myeong Hyeon Park, Yong Tae Kang, Yongchan Kim, Performance improvement of solar-assisted ground-source heat pumps with parallelly connected heat sources in heating-dominated areas, Energy, Volume 240, 2022, 122807, ISSN 0360-5442, https://doi.org/10.1016/j.energy.2021.122807

A. Badiei, Y. Golizadeh Akhlaghi, X. Zhao, S. Shittu, X. Xiao, J. Li, Y. Fan, G. Li, A chronological review of advances in solar assisted heat pump technology in 21st century, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Volume 132, 2020, 110132, ISSN 1364-0321, https://doi.org/10.1016/j.rser.2020.110132

Prakash, K. B., Almeshaal, M., Pasupathi, M. K., Chinnasamy, S., Saravanakumar, S., & Rajesh Ruban, S. (2023). Hybrid PV/T Heat Pump System with PCM for Combined Heating, Cooling and Power Provision in Buildings. Buildings, 13(5), 1133. https://doi.org/10.3390/buildings13051133

M. Tahir Erdinc, Cagri Kutlu, Saban Unal, Orhan Aydin, Yuehong Su, Saffa Riffat, Performance improvement potential of a PV/T integrated dual-source heat pump unit with a pressure booster ejector, Thermal Science and Engineering Progress, Volume 37, 2023, 101534, ISSN 2451-9049, https://doi.org/10.1016/j.tsep.2022.101534

Закон Республики Узбекистан № 539 «Об использовании возобновляемых источников энергии». 21.05.2019 г

Закон Республики Узбекистан № 906 «О внесении дополнений и изменений в некоторые законодательные акты Республики Узбекистан в связи с дальнейшим развитием использования возобновляемых источников энергии»

Постановление Президента Республики Узбекистан от 22 августа 2019 года № ПП-4422 «Об ускоренных мерах по повышению энергоэффективности отраслей экономики и социальной сферы, внедрению энергосберегающих технологий и развитию возобновляемых источников энергии».

Министерство строительства Республики Узбекистан, “ШНК 2.08.08-22. Пассивные здания: жилые”. [Онлайн]. Доступно: https://mc.uz/uploads/mcuz_999401255275.pdf

https://www.energy.gov/eere/buildings/articles/phius-information#:~:text

Приказ министра строительства и жилищно-коммунального хозяйства Республики Узбекистан, от 06.04.2023 г. № 74 «О внесении изменений в пункт 3.10 строительных норм и правил «Отопление, вентиляция и кондиционирование» КМК 2.04.05-97

Directive (eu) 2018/2001 of the european parliament and of the council. 21.12.2018 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018L2001

СП 525.1325800.2023. Теплонасосные системы теплохладоснабжения. Правила проектирования. – М.: Минстрой России, 2023 meganorm.ru

СП 60.13330.2020 (СНиП 41-01-2003). Отопление, вентиляция и кондиционирование воздуха. – М.: Минстрой России, 2020

СП 50.13330.2012 (СНиП 23-02-2003). Тепловая защита зданий. – М.: Минрегион РФ, 2011

СП 131.13330.2012 (СНиП 23-01-99). Строительная климатология. – М.: Минрегион РФ, 2012.

СП 373.1325800.2018. Источники теплоснабжения автономные. Правила проектирования. – М.: Минстрой России, 2018.

ГОСТ Р 54865-2011. Теплоснабжение зданий. Методика расчета энергопотребности и эффективности системы теплогенерации с тепловыми насосами. – М.: Росстандарт, 2011.

ISO 12831-1:2017. Energy performance of buildings – Method for calculation of the design heat load. – Brussels: CEN, 2017.

Directive 2010/31/EU of the European Parliament and of the Council of 19 May 2010 on the energy performance of buildings (recast) iea.org. – Official Journal of the EU, L 153/13.

КМК 2.01.18-2000. Нормы расхода энергии на отопление, вентиляцию и кондиционирование зданий и сооружений. – Ташкент: Госархитектстрой РУз, 2000. ovkv.uz.

КМК 2.01.04-18 Қурилиш иссиқлик техникаси. https://mc.uz/oz/documents/shaharsozlik-normalari-va-qoidalari

Н.Р. Авезова, Н.Н. Далмурадова, Э.Ю. Рахимов, Н.Н. Далмурадова. Динамика изменения температуры наружного воздуха в Узбекистане за последние год. Цели и пути устойчивого экономического развития. Сборник научных статей по материалам VI - Международной научно-практической конференции. 8 октября 2021г.Уфа. с-31-41.

Рахимов Э.Ю. Разработка атласа для оценки потенциала солнечной энергии территории Узбекистан// Труды международной конференции «Фундаментальные и прикладные вопросы физики», 22-23 сентябрь 2020 г., Ташкент, - с. 177-181.

J.A. Duffie, W.A. Beckman, “Solar Engineering of Thermal Processes”, New Jersey, 2013.

Н.Р. Авезова. “Моделирование процессов теплового преобразования солнечной энергии в плоских коллекторах и оптимизация их основных параметров для использования в системах горячего водоснабжения”, автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора (DSc) по техническим наукам. ТГТУ. Ташкент. 2018.

Д.У. Абдухамидов. “Выбор, обоснование схемы и тепловая оптимизация параметров низкотемпературных активных систем солнечного отопления”. Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора философии (PhD) по техническим наукам, ФерПИ, Фергана, 2023

Matchanov N.A., Butunbaev B.N, Saidov D.Sh., Bobojonov K.A. Monitoring system for low power photovoltaic stations. Applied Solar Energy, 2020, vol.56, no 1, pp.464-469.

Rakhimov, E.Y., Avezova, N.R., Emamgholizadeh, S. et al. Assessment of the Technical Potential of PV Stations on the Example of the Fergana Valley. Part II: Analysis of Sunny, Partly Cloudy and Cloudy Days. Appl. Sol. Energy 60, 346–356 (2024). https://doi.org/10.3103/S0003701X24602199.

Qanday qilib iqtibos keltirish mumkin

Авезова , Н. Р., Sharipov , K. A., Salomov, U. R., Kuchkarbayev , R. U., & Shermatova , M. B. (2025). OʻZBEKISTONDA ISSIQLIK NASOSLARI VA QAYTA TIKLANADIGAN ENERGIYA MANBALARIGA ASOSLANGAN KOMBINATSIYALASHGAN ISSIQLIK VA SOVUTISH TIZIMLARI: NORMATIV BAZANING TAHLILI, NAMUNAVIY HISOB-KITOB VA YANGI METODIKAGA EHTIYOJ: OʻZBEKISTONDA ISSIQLIK NASOSLARI VA QAYTA TIKLANADIGAN ENERGIYA MANBALARIGA ASOSLANGAN KOMBINATSIYALASHGAN ISSIQLIK VA SOVUTISH TIZIMLARI: NORMATIV BAZANING TAHLILI, NAMUNAVIY HISOB-KITOB VA YANGI METODIKAGA EHTIYOJ. INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR, 58(2), 32–53. Retrieved from https://innotex-journal.uz/index.php/journal/article/view/162
Ko'rishlar soni: 1